نشریه سیاست دفاعی
پیاپی 74 (بهار 1390)

با گذشت 32 سال از پیروزی انقلاب اسلامی و گذر از دوره های گوناگون جنگ، بازسازی اقتصادی و تثبیت نظام جمهوری اسلامی، هم اکنون مساله ی مهم و کلان کشور اندیشیدن در مورد الگوی توسعه و مدل حرکت به سمت جلو و نیل به پیشرفت و تعالی می باشد. بر اساس هدف گذاری سند چشم انداز 20 ساله کشور که در سال 1384 به تصویب رسیده است، جمهوری اسلامی ایران باید ظرف مدت 20 سال و در سال 1404 به جایگاه اول اقتصادی- علمی کشورهای منطقه دست یابد (متن مصوب سند چشم انداز 20 ساله). تاکنون حدود 6 سال از زمان تصویب این سند بالادستی و مهم که بنابر نظر کارشناسان از لحاظ اجرایی دست یافتنی است، گذشته و ایران در بعضی از حوزه ها و مولفه های پیشرفت با توجه به شاخص های مربوطه به هر بخش عملکرد قابل قبولی نداشته است. این در حالی است که در این سال ها بعضی از کشورهای منطقه ی خاورمیانه و جنوب غرب آسیا، توسعه ی شتابان و چشم گیری را پشت سر گذاشته و در بسیاری از حوزه ها از جمله، رفاه شهروندان و پیشرفت اقتصادی از ایران جلو افتاده اند. بنابراین، جبران دور شدن از اهداف سند چشم انداز و نیز فائق آمدن بر عقب ماندگی تاریخی، همت و تلاش مضاعفی را از سوی آحاد ملت و نیز دستگاه های دولتی می طلبد. تدوین الگوی بومی پیشرفت کشور که چگونگی نیل به آن را توصیف می نماید، می تواند تمام ظرفیت ها و توانمندی های ملی را به سوی این هدف اصلی و مهم سوق دهد. این مقاله با عنایت به تجربیات موفق دوران جنگ تحمیلی، مولفه ها و عواملی که می تواند در تدوین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت مورد توجه و تاکید قرار گیرد را بر می شمرد.

هدف این مقاله ارایه الگوهای ارزیابی عملکرد و به ویژه الگوهای ارزیابی تحقیقات دفاعی در سپاه است. در این راستا، مقاله حاضر به نقد و بررسی الگوهای مرتبط پرداخته و از بین الگوهای رایج با به کارگیری هم زمان چهار الگوی EFQM، BSC، تحلیل ذی نفعان و ماتریس ارزیابی عملکرد، مدلی ارائه نموده که نقاط قابل توسعه سایر الگوها را بهبود می بخشد.
در این الگو 5 معیار به عنوان توانمندساز و 2 معیار به عنوان نتایج ارائه شدند. از این معیارها، چهار معیار توانمندساز درون سازمانی است که عبارتند از: «رشد و یادگیری»، «ظرفیت و توان تحقیقاتی»، «فرآیندهای داخلی پژوهش» و «بودجه و اعتبارات تحقیقاتی» و یک معیار توانمندساز خارجی با عنوان «سیاست ها و قوانین»، هم چنین این الگو دارای دو بعد «رضایت ذی نفعان» و«سرآمدی و تاثیرگذاری اجتماعی» به عنوان نتایج است.
نتیجه ای که از اولویت بندی مولفه ها حاصل شد این است که؛ مولفه های «سرآمدی داخلی، سرمایه انسانی، سرآمدی خارجی، قابلیت سازی و فرآیندهای عملیاتی» اولویت های اول تا چهارم را به خود اختصاص می دهند و مولفه ی «راهبرد بهره وری در بودجه پژوهشی» از کمترین اولویت برخوردار است. همچنین رابطه بین ابعاد الگو نشان می دهد که میان بعد «سیاست ها و قوانین» با دو بعد «ظرفیت و توان تحقیقاتی» و «وجه رضایت ذی نفعان» ارتباط معنی داری وجود نداشت. همین طور میان مولفه ی «قوانین و مقررات کشوری» با مولفه ی «ذی نفعان کلیدی» رابطه ی معنی دار و معکوس وجود دارد و مولفه ی «سرآمدی و تاثیرگذاری داخلی» با مولفه ی «سرآمدی و تاثیرگذاری خارجی» رابطه ی معنی دار بسیار قوی وجود دارد.

مدیران فرهنگی بسیج دانشجویی از آن جهت که با جریان های اجتماعی فعال در دانشگاه ها مواجه هستند، لازم است در حوزه رهبری و هدایت جریان ها، قابلیت و توانمندی قابل توجهی داشته باشند. این امر جز با ارتقای سطح دانش فرهنگ در ساختار رهبری مدیران فرهنگی بسیج دانشجویی حاصل نمی گردد. در این راستا با استفاده از مدل کوئین و همکاران، وظایف، نقش ها و مهارت های مدیریتی مدیران فرهنگی بسیج دانشجویی با رویکرد روابط انسانی، مورد مطالعه قرار گرفت. براساس یافته های پژوهش؛ مهم ترین اجزای دانش فرهنگ رهبری مورد نیاز مدیران فرهنگی بسیج دانشجویی به ترتیب اولویت، برنامه ریزی فرهنگی، شناخت فرصت ها و تهدیدهای فرهنگی، تغییرات و تحول فرهنگی، نیازسنجی فرهنگی، شناخت سطوح و لایه های فرهنگ، آشنایی با حوزه ها و عناصر فرهنگ، جریان شناسی فرهنگی، ویژگی های رهبری، نقش رهبری در ساختن فرهنگ، مفاهیم و تعاریف فرهنگ و ویژگی های رهبری تحول آفرینی، تعیین گردید.

تلاش امریکا برای تسری قواعد داخلی آن کشور به حوزه نظام بین الملل و مخالفت بازیگرانی چون کشورهای اروپایی، چین و روسیه باعث شده که این روند به سایر کشورها نیز منتقل گردیده و سطح جدیدی از تعارض در پیرامون بوجود آید و در شرایط موجود امریکا به تنهایی قادر به اتخاذ تصمیم نهایی در رابطه مسائل و موضوعات پیچیده جامعه بین المللی نباشد. با نگاهی به روند، سطح و میزان هژمونی اقتصادی ایالات متحده در اقتصاد جهانی مشاهده خواهیم کرد که شاخصه های اقتصادی این کشور به تدریج ضعیف تر گردیده است.چالش دیگر برای هژمونی امریکا رقبای سرسخت اقتصادی آسیایی و اروپایی هستند که با امریکا رقابت جدی دارند و با توجه به شرایط موجود و بحران مالی پیش آمده، در صورت بهره برداری درست از این وضعیت می توانند شرایط را به سود خود تغییر دهند. تاریخ ظهور بازیگران هژمون و قدرت های سلطه گر نشان می دهد که هیچ کشوری بدون قابلیت اقتصادی نتوانسته است به قدرت هژمونیک نائل و یا بدون برخورداری و بهره گیری از قدرت اقتصادی قابل ملاحظه جهان را رهبری نموده و یا حتی یک قدرت بزرگ باقی بماند.

هدف اصلی این مقاله بررسی دلایل و شناخت محدودیت ها وچالش های فراروی مشارکت راهبردی چین و اروپا در شرایطی است که به نظر زمینه ها و ظرفیت های لازم برای تحقق آن وجود دارد. به عبارت دیگر، با در نظرگرفتن این سوال که چرا با وجود مهیا بودن ظرفیت های راهبردی نهادی، اقتصادی و تا اندازه سیاسی امنیتی، پکن و بروکسل نتوانسته اند ایده مشارکت راهبردی فراگیر را محقق سازند؟ این فرضیه مورد آزمون قرار می گیرد که اختلافات مهم میان چین و اروپا در حوزه های چالش برانگیز قدرت سخت افزاری و نیز تفاوت دیدگاه در موضوعات ارزشی هنجاری و مسائلی که به صورت ظاهری در آنها همکاری لازم وجود دارد باعث شده است تا ایده ی مزبور تا مقطع کنونی محقق نشود. در راستای تایید یا رد مدعای حاضر بخش نخست به بررسی ظرفیت های لازم و مهیا در مشارکت راهبردی دو طرف پرداخته و بخش دوم محدودیت ها و چالش های فراروی نیل به این سطح از همکاری را واکاوی می کند.

در این مقاله، محقق در صدد دستیابی به شیوه های فرهنگ سازی پدافند غیرعامل در بین فرماندهان و مدیران سازمان بسیج مستضعفین می باشد. برای دستیابی به این هدف، این سوال مطرح گردید که چگونه می توان پدافند غیرعامل را در بین فرماندهان و مدیران ناحیه ی مقاومت بسیج شرق تهران در سال 1388 فرهنگ سازی نمود. برای پاسخگویی به سوال فوق با تکیه بر منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی به روش پیمایشی از طریق پرسشنامه در بین 186 نفر از فرماندهان و مدیران بسیج، تحقیق به اجرا درآمد.
با توجه به نتایج آزمون ها و ترکیب نتایج تحلیل های دو متغیره و چند متغیره، به نتایج برآمده از پژوهش اشاره می گردد: در تحلیل های دو متغیره، دو به دو متغیرهای مستقل با متغیر وابسته سنجیده شدند که از بین تمامی متغیرها، دو متغیر توزیع و تدوین کتب آموزشی و بازدید از مراکز زیربنایی معنادار نشدند. برای تعیین اثر کل متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته نیز، کلیه متغیرهای مستقل هم زمان وارد تحلیل شده و اثرات کلیه متغیرهای مستقل بر روی متغیر وابسته بررسی شد که در این مدل تمام متغیرهای مستقل (دوره آموزشی، اطلاع رسانی، فضاسازی فرهنگی، توزیع و تدوین کتب آموزشی، بازدید از مراکز زیربنایی، تعامل با سازمان ها و نهادها و تعامل با نخبگان) وارد تحلیل شدند. ضریب همبستگی کل متغیرهای مستقل با متغیر وابسته 837/0 و ضریب تعیین 778/0 به دست آمده است. میزان ضریب تعیین نشان می دهد که متغیرهای موجود در مدل توانسته اند 8/77 درصد متغیر وابسته را تبیین کنند.

ناب و چابک یکی از مفاهیم اساسی و تاثیرگذار در افزایش کارایی و اثربخشی عملیاتی هر سازمانی محسوب می شود. تحقیق در نظر دارد، عوامل تاثیرگذار بر نابی و چابکی سیستم نت را مورد بررسی قرار داده و راه کارهای عملی ناب و چابک سازی سیستم نت ناجا را ارائه نماید.
این پژوهش مطالعه ای توصیفی - تحلیلی است. حجم نمونه ی مورد مطالعه 144 از نفر کارشناسان و مدیران نت به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و پس از شناسایی عوامل مولفه های اصلی، پرسشنامه تحقیق بر آن اساس تهیه و توزیع و جمع آوری شد. پس از ورود داده های حاصل شده در نرم افزار و تست نرمال بودن داده ها، تاثیر مولفه های شناسایی شده بر نت ناب و چابک و اولویت بندی عوامل از آزمون های پارامتریکT تک نمونه ای،کلموگرف- اسمیرنوف، فریدمن، ویلکاکسون و تحلیل عاملی تاییدی برای آزمون سوال اصلی و فرضیه های تحقیق استفاده گردید.
نتایج تجزیه و تحلیل داده ها بیانگر آن است که به ترتیب عوامل موثر بر ناب و چابک سازی سیستم نت ناجا عبارتند از: قابلیت ها، راهبردها، زیرساختار و ساختار انسانی، راهبردی، فناورانه و سازمانی. هم چنین بین عوامل 7 گانه یاد شده با ناب و چابک سازی سیستم نت ارتباط معنی داری وجود دارد و اولویت های موثر بر نت ناب به ترتیب راهبردها، قابلیت ها در اولویت اول و دوم و زیرساختار و ساختار در اولویت سوم و نیز اولویت های عوامل موثر نت چابک به ترتیب عوامل انسانی، راهبردی، و سازمانی در اولویت اول تا سوم و عامل فناورانه در اولویت چهارم قرار دارد.